Sprawdziany z gramatyki – potrzebne?

Po co uczymy się języka obcego? Żeby mówić. Wykluczając stosunkowo wąskie grono językoznawców i w ogóle filologów, prawie wszyscy uczą się języków innych niż ojczysty po to, aby się po prostu porozumieć z osobą z innego kraju. W szkole widzimy natomiast ogromny nacisk na, tak bardzo znienawidzoną przez uczniów, gramatykę. Czy słusznie?


OBRAZEK

Jeden z moich uczniów, jedenastolatek, świetnie radzi sobie językowo w typowych sytuacjach komunikacyjnych w języku angielskim. W szkole jednak ledwo zdaje do kolejnej klasy. Choć uczę go języka rosyjskiego, sytuacja ta nie dawała mi spokoju. Poprosiłem go więc o pokazanie mi sprawdzianów, które ten pisze w szkole. Co się okazało? W jakich sytuacjach stosujemy Present Simple? Utwórz prawidłową formę czasownika w czasie przeszłym. Jako dydaktyk osłupiałem… Czemu?

Problem musimy rozbić na 2 części. Po pierwsze, nie lubimy się uczyć tego, co jest nieprzydatne. W procesie uczenia się konieczne jest przeświadczenie, że zdobywana wiedza może przydać się nawet tu i teraz. Motywowanie ucznia słowami: musisz się tego nauczyć, bo to ci się przyda w przyszłości jest bezcelowe. A w jaki sposób gramatyka miałaby się przydać tu i teraz? Chociażby podczas konieczności stworzenia opowiadania na dany temat. Aby było ono zrozumiałe, słowa muszą być zapisane w odpowiedniej formie. Wypisywanie ich w słupku, oddzielnie nie jest w żaden sposób odzwierciedleniem sytuacji komunikacyjnej – a więc celu nauki (w przypadku języków obcych). Przechodzimy tu drugiej kwestii – dość ciężko jest nauczyć języka na zajęciach, ponieważ przyswaja on się najlepiej w określonym środowisku językowym, a nie w wyreżyserowanych rozmowach na lekcji.

Czego zatem nauczył się ten uczeń po sprawdzianie? Tego, w jakich sytuacjach należy, a w jakich nie należ dodać końcówkę -ed do czasownika. Czy to jest cel nauki?
Nie. Celem jest tworzenie wypowiedzi i ich rozumienie. Gramatyka nie może zatem być czymś odrębnym w stosunku do całości języka – taki rodzaj nauczania powinien występować dopiero na studiach filologicznych. Gramatyka nie jest bowiem dla większości osób dobrem samym w sobie – ona tylko wspiera proces komunikowania się. Oczywiście, nie unikniemy jej jako nauczyciele, ani nawet uczniowie, jednak powinna być ona realizowana z uwzględnieniem następujących punktów:

  • gramatyka służy do poprawnego (tzn. zrozumiałego) tworzenia wypowiedzi, a nie jest celem samym w sobie
  • gramatyka nie może być realizowana w oderwaniu od języka, nie może stanowić odrębnego zagadnienia
  • uczeń musi być świadomy powiązania gramatyki z praktyczną działalnością językową
  • ewentualne sprawdziany wiedzy powinny opierać się na sprawdzaniu, czy uczeń potrafi tworzyć poprawne wypowiedzi, uwzględniając poprawność gramatyczną, a nie, czy zna na pamięć wszystkie regułki

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie – języka uczymy się w dużej mierze intuicyjnie. Czasem wiemy, że taka, a nie inna forma jest poprawna, ale nie potrafimy wyjaśnić, czemu tak jest. Czy to dobrze? Jak najbardziej! To znaczy, że główny cel nauki języka obcego został osiągnięty. A znajomość gramatyki opisowej jako odrębnego działu potrzebna jest przede wszystkim nauczycielom oraz językoznawcom, a nie uczniom. W jaki zatem sposób wprowadzać zagadnienia gramatyczne, aby te nie zrażały uczniów do nauki, a dawały im poczucie zrozumienia języka? O tym w osobnym wpisie już niedługo…

Dodaj komentarz